Từ trước đến nay trầm hương đều được mệnh danh là Gỗ của thần. Từ hàng ngàn năm trước, loại gỗ quý hiếm này không chỉ có mùi thơm đặc biệt. Mà còn đem lại nhiều công dụng cực kỳ hữu ích mà không phải ai cũng biết tới. Vậy trầm hương là gì mà được nhiều người ưa chuộng và săn lùng đến vậy? Và để trả lời cho câu hỏi trầm hương là gì. Hãy cùng Tinh hoa Bắc Bộ tìm hiểu ngay trong bài viết này để hiểu rõ trầm hương là gì nhé!
Trầm hương là gì ?
Trầm hương còn có tên gọi quốc tế là Agarwood. Đây là tên gọi chung cho một chi thực vật thuộc họ Dó (aquilaria) gồm mười bảy loài. Trầm hương phân bố ở những quốc gia châu Á. Như Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Indonesia, Malaysia, Philippines và Trung Quốc.
Bình thường, cây cao từ 6m đến 20m. Lá dài từ 5cm đến 11cm và rộng từ 2cm đến 4cm. Hoa có màu xanh vàng, quả gỗ dài từ 2,5cm đến 3cm.
Thực chất trầm hương là gì lượng dầu kết tinh trong gỗ cây Dó. Lý do vì sao lại kết tụ như vậy thì ngày nay các nhà khoa học đã tìm hiểu. Và nắm rõ được quy luật và cách tạo trầm.
Khoa học đã khẳng định, trầm hương là phần gỗ cây chứa nhiều nhựa thơm được sinh ra từ thân cây Dó. Cây Dó mọc nhiều trong những cánh rừng già của Việt Nam thời xưa.
Khi cây dó bị thương, chất dầu trong cây sẽ tụ lại để chống lại sự phá hoại nhiễm bệnh từ bên ngoài. Chất dầu đọng lại đó dần dần bị thay đổi cấu trúc và trở thành trầm hương. Tuỳ theo thời gian hình thành và mức độ nhiễm bệnh. Mà cây Dó sẽ cho ra được những khối trầm to nhỏ, hình dáng khác nhau.
Những cây Dó có trầm hương thường xơ xác, thân có u bướu, bị sâu đục khoét, gò mối đóng, mảnh bom đạn găm vào, bị giông gió làm gãy cành hay bị sét đánh.
Trong tự nhiên, có một số cây Dó có tuổi đời trên trăm năm tuổi, nhưng thân cây hoàn toàn khỏe mạnh. Và nếu cây bị chặt và khai thác thì rất lãng phí, vì chẳng có giá trị gì khác ngoài làm củi đốt. Gỗ dó rất mềm, chất lượng gỗ cũng không tốt để làm thành những sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ.
Trầm hương Việt Nam
Trầm hương Việt Nam (越南沉香, Agarwood vietnam) được coi là một trong những loại trầm hương tốt nhất và nhiều nhất. Tuy nhiên do việc khai thác quá mức mà không có biện pháp bảo tồn nên ngày càng hiếm hoi và đắt đỏ.
Do nắm được quy luật hình thành của trầm hương trên cây dó. Mà ngày nay người đã ứng dụng vào việc cấy trầm trên cây Dó bầu bằng nhiều cách khác nhau như vi sinh, hoá chất, cơ học… Với mục đích làm thân cây bị thương và nhiễm bệnh để tiết ra lớp dầu chống cự lại, về lâu dài sẽ hình thành trầm hương.
Nhưng việc hình thành trầm hương chất lượng cao đòi hỏi quá trình bài tiết hàng chục, hàng trăm năm để tạo ra những khối trầm tốt và hàm lượng tinh dầu cao.
Trầm hương nhân tạo
Trầm hương nhân tạo ngày nay thì chỉ tầm bảy đến mười năm là được khai thác. Nên chất lượng và giá trị không cao, trầm hương loại này thường chỉ được dùng làm nguyên liệu để rút tinh dầu và làm hương.
Một số cây có chất lượng tốt và kích thước to sẽ được xỉa làm trầm cảnh. Còn những phần lây nhiễm thành khối to thì dùng để chế tác tượng hoặc làm thành vòng tay nhưng giá trị không cao.
Phạm vi phân bố cây trầm hương
Cây trầm hương thường phân bố ở các nước Châu Á. Mọc ở những khu vực như rừng mưa ở Việt Nam, Thái Lan, Campuchia, Lào, Malaysia, Indonesia, bắc Ấn Độ, Philippines…
Ở Việt Nam thì ngày xưa trầm hương phân bố rộng rãi ở những khu rừng rậm nhiệt đới xanh, mưa mùa. Thuộc các tỉnh Thanh Hóa, Tuyên Quang, Hà Tĩnh, Nghệ An. Đặc biệt từ Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Quảng Nam. Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Bình Định, Bình Thuận. Ninh Thuận, Tây Nguyên, Kiên Giang, An Giang. Và đảo Phú Quốc.
Trong đó, thương hiệu trầm hương Khánh Hòa (Nha Trang). Được thế giới biết đến nhiều nhất bởi chất lượng tốt, mùi thơm. Đây cũng là là một trong những loại trầm hương cao cấp trên thế giới.
Cách phân biệt trầm hương
Dựa theo màu sắc
Theo như bạn đã biết, trầm là do cây Dó bầu bị nhiễm bệnh và biến thành trầm. Nên tuỳ theo mức độ nhiễm bệnh mà trầm hương sẽ có những màu sắc khác nhau.
Bản thân cây Dó bầu lúc chưa có trầm sẽ là màu trắng ngà. Nhưng tùy theo lượng dầu trầm chứa trong gỗ mà cây sẽ có màu vàng, nâu, đen khác nhau. Nói chung thì cây ra càng nhiều dầu thì sẽ càng sẫm màu và khi đốt sẽ càng có nhiều dầu sủi ra.
Nếu đạt tới một mức độ dầu nhất định thì trầm hương sẽ chìm nước. Thường là trên 40%, người ta thường gọi đây là trầm loại một hay trầm chìm nước.
Dựa theo mùi hương
Trầm hương có mùi thơm rất đặc trưng, đây cũng là cách phân biệt trầm hương một cách chính xác xác nhất. Tuỳ vào phân bố của cây Dó mà cho ra trầm hương có mùi hơi khác nhau. Nhưng vị chung của trầm hương là có tính đắng.
Về mùi cơ bản, nếu khối gỗ có nhiều dầu trầm thì khi đốt sẽ thấy mùi trầm hương có vị ngọt sâu, mùi thơm ấm nhưng không hắc không nồng và đọng lại rất lâu. Khói trầm sẽ có màu trắng, bay thẳng lên trên.
Ngoài ra, nếu trầm hương sống thì mùi của trầm sẽ thơm dịu nhẹ, thanh mát giống như mùi mật ong pha kết hợp với hương hoa cỏ, trái cây. Rất khó để có thể diễn tả hết được dư âm của mùi trầm.
Các bạn cũng nên lưu ý khi đốt trầm hương. Nếu đốt trầm để thử thì đốt dưới ngọn lửa xanh và chọn những vùng nhiễm dầu nhiều. Đốt sơ tạo khói thì mới thưởng thức được hết mùi vị tuyệt vời của trầm. Tuyệt đối không được đốt trầm cháy thành lửa. Vì như vậy trầm sẽ bị cháy dầu gây khét, mùi thơm bị giảm đi rất nhiều.
Phân loại trầm hương
Thật ra trầm hương cũng được phân thành rất nhiều loại. Tùy theo cảm nhận của con người chứ cũng không có “chuẩn mực” chính xác. Ở đây Tinh hoa Bắc bộ chỉ nêu ra ba loại phổ biến dễ phân biệt cho các bạn có cái nhìn cụ thể.
Trầm hương loại nhất
Trầm hương loại nhất hay còn gọi là trầm hương Kỳ Nam hay còn gọi là Kỳ Nam.
Đây là loại trầm hương tự nhiên cấp cao nhất. Bởi vì trong gỗ có chứa nhiều tinh dầu trầm, mềm, dẻo và nhuyễn. Khi nếm có đủ các vị chua, cay, đắng, ngọt. Ngậm lâu trong miệng, đầu lưỡi sẽ có cảm giác tê ngay vùng tiếp xúc với kỳ trong thời gian dài, thường được gọi là Kỳ Nam.
Mùi của Kỳ Nam thường rất mạnh vì có lượng tinh dầu cao chứa trong gỗ, dầu sánh nhìn như mật ong bám vào.
Kỳ Nam có mùi thơm rất tuyệt vời, khi đốt lên sẽ tỏa mùi thơm rất đặc biệt, khói màu xanh thẳng và dài bay lên không khí.
Kỳ Nam cũng được chia thành bốn loại theo thứ hạng: Bạch Kỳ, Thanh Kỳ, Huỳnh Kỳ và Hắc Kỳ.
Trầm hương loại hai
Trầm hương loại hai hay còn gọi là trầm.
Đây là loại trầm hương có khối lượng lớn. Khi nếm thấy có vị đắng, khi nào đốt mới tỏa mùi thơm ngọt, khói màu trắng, bay vòng quanh rồi tan ngay trong không khí. Trầm được xếp thành sáu loại với sáu màu sắc và có các giá trị khác nhau. Trong đó sắc sáp trắng là loại có giá trị cao nhất mang lại nhiều lợi ích.
Sách xưa chia trầm ra năm loại: Hoàng Lạp trầm, Hoàng trầm, Giác trầm, Tiến hương, Kê Cốt hương. Trong đó Hoàng lạp trầm loại trầm có phẩm chất tốt nhất.
Trầm hương lại ba
Trầm hương loại ba hay còn gọi là Tốc (Tock)
Đây là loại trầm hương chứa rất ít dầu nên được đánh giá có hạng thấp nhất trong trầm hương. Tốc có nhiều loại nhưng phổ biến là: Tốc đỉa, tốc dây, tốc hương, tốc pi. Trong đó tốc hương là loại có mùi rất thơm.
- Tốc đỉa: đây là tốc có độ nhiễm dầu nhiều trong các thớ gỗ, nhỏ, cỡ chỉ bằng ngón tay, đầu đũa con hoặc như con đỉa.
- Tốc dây: đây là tốc có độ nhiễm dầu xen, tạo nhiều vòng giữa các thớ gỗ, thường có hình dạng tròn, dài, rễ cây.
- Tốc hương: có độ nhiễm dầu dạng mảnh, mùi thơm nổi bật hơn các loại tốc khác.
- Tốc pi: có mức độ nhiễm dầu mỏng, dầu bao quanh bên ngoài các thớ gỗ theo dạng hình tháp, hình ống.
Giá trị của trầm hương
Trầm hương có tác dụng trong phong thuỷ nên được sử dụng ngày càng nhiều. Không chỉ vậy, đây còn là vị thuốc được sử dụng để chữa rất nhiều căn bệnh, cũng là vị thuốc bổ quý giá.
Trầm hương cũng ngày càng hiếm hoi do giá trị cũng như sức ưa chuộng. Nên đã bị khai thác vô tội vạ dẫn đến cạn kiệt và nằm trong danh sách cần được bảo tồn ngoài tự nhiên. Chính vì sự quý hiếm và công dụng tuyệt vời của trầm hương ngày càng được thể hiện rõ. Nên giá thành trầm hương cũng cao dần.
Tuy vậy, nhưng giờ đây người dân cũng trồng trầm hương trên đồi núi, vườn nhà rất nhiều. Nhưng đó là trầm hương nhân tạo, hình thành trong thời gian ngắn nên chất lượng dầu chưa cao. Còn ngoài tự nhiên thì trầm hương cực kỳ quý hiếm, giá cả đều rất cao.
Để định giá được trầm hương thì phải tổng hợp theo yếu tố như: Chất lượng dầu, xuất xứ, hình dạng kích thước, hoa văn tạo dầu…
Công dụng của trầm hương
Do hình thành ngoài tự nhiên nên dân gian truyền tai nhau rằng. Do cây Dó bầu hút linh khí của đất trời nên mới sinh ra trầm hương. Chứ không phải cây Dó nào cũng tạo ra được trầm hương. Phải một nghìn cây Dó ngoài tự nhiên thì mới có một cây có trầm. Người xưa gọi đó là cơ duyên, do linh khí tích tụ mà có.
Với nhiều công dụng khác nhau, trầm hương được chế tạo thành nhiều loại nhằm phục vụ đời sống con người: phong thuỷ, tâm linh, chữa bệnh hay để thể hiện đẳng cấp, sự khác biệt.
Tác dụng trong Đông Y
Trong Đông Y, trầm hương là dược liệu quý hiếm, có tính ôn hòa. Gỗ trầm đặc biệt được dùng để điều trị những bệnh về an thần, xoa dịu mệt mỏi. Chính mùi hương chính là điểm đặc biệt giúp trị được bát bệnh. Một số tác dụng của trầm hương trong Đông Y:
- Giảm đau: Giảm đau đầu, cải thiện giấc ngủ, tăng sự tập trung, giúp tinh thần thư giãn, thoải mái.
- Hỗ trợ tiêu hóa: gỗ trầm hương có tác dụng hạ đờm, trị tiêu chảy, chống nôn mửa.
- Tim mạch: trầm hương cũng hỗ trợ tim mạch, chứng khó thở.
- Tốt cho thận: bổ nguyên dương, làm ấm thận; rất tốt với người thận hư, lợi tiểu. Đặc biệt hơn, tinh dầu trầm còn có tác dụng tăng cường sinh lực cho phái mạnh.
Tác dụng trong Tây Y
Một số loại thuốc chứa trầm hương trong Tây y:
- Thuốc kháng sinh: Trầm hương có tính kháng sinh, tạo ra kháng thể, tăng sức đề kháng cho người bệnh.
- Tim mạch: Chữa các bệnh đau tức ngực, suy tim, chữa hen suyễn.
- Tiêu hóa: hỗ trợ hạ đờm, trị tiêu chảy, chống nôn mửa.
- Tiết niệu: Chữa bệnh bí tiểu.
- Hỗ trợ tuyến giáp: Các thành phần trong trầm hương có khả năng tiêu diệt những tế bào xấu, đề phòng ung thư về tuyến giáp.
Dù là Y học cổ truyền hay Y học hiện đại thì trầm hương đều thể hiện những công dụng tuyệt vời của nó cho sức khỏe. Đây cũng chứng minh phần nào giá trị mà trầm hương đem lại là không hề nhỏ.
Trầm hương trong phong thủy
Trong phong thủy, trầm hương được coi như là vật hộ mệnh, giúp chủ nhân xua đuổi tà ma, điềm xấu. Đồng thời còn đem lại nhiều may mắn, tài lộc, vận khí tốt lành. Những đồ vật phong thủy được làm từ trầm hương bày trong nhà, trên bàn làm việc với ý nghĩa “hóa lành chuyện dữ” cho người sở hữu.
Người sử dụng thường dùng trầm hương để trừ tà. Đốt trầm nhằm thanh lọc không khí, cân bằng vượng khí ở khu vực sinh sống và làm việc.
Công dụng trong thiền định
Trầm hương cũng là một trong những yếu tố rất hiệu quả trong thiền và yoga. Với công dụng tăng cường sự tập trung và giải tỏa mệt mỏi, căng thẳng. Nhang trầm hương cực kỳ thích hợp và phổ biến trong lĩnh vực này.
Trong trà đạo (hoặc thiền định), bầu không khí trong lành và tươi mát. Là một trong những điều kiện cần thiết để có thể thưởng thức trọn vẹn.
Trầm hương hấp thụ linh khí đất trời mà hình thành. Vì vậy mùi hương sẽ được mỗi người cảm nhận một cách khác nhau. Mùi hương trầm tinh khiết, không lẫn tạp chất sẽ giúp bản thân cân bằng hơn, thư thái, nhẹ nhàng hơn.
Ứng dụng trong ngành trang sức
Những công dụng của trầm từ thời xa xưa không chỉ được tận dụng mà còn được phát huy. Khi ngày nay những sản phẩm trang sức làm từ trầm hương đang trở nên rất phổ biến, khiến nhiều người săn lùng.
Sản phẩm vòng tay từ trầm hương kết hợp với nhiều kiểu dáng khác nhau cùng các loại charm vàng, bạc khác nhau đem đến sự đẳng cấp, sang trọng. Nhưng không kém phần giản dị và tinh tế mà chúng đem lại.
Người đeo vòng tay sẽ gặp được những điều may, đón nhận vận khí tốt về sự nghiệp, sức khỏe và tài lộc.
Bổ thận, tráng dương, giải độc
Một tác dụng cực kỳ đặc biệt của trầm hương chính là dùng để ngâm rượu.
Rượu trầm hương có tác dụng bổ khí dương. Bổ thận, ổn định tinh thần và làm ấm cơ thể. Hơn thế nữa, rượu trầm còn có tác dụng làm giảm nôn mửa, hen suyễn, đau tức ngực.
Và để đạt hiệu quả tốt nhất; chỉ nên dùng một chén nhỏ mỗi ngày và không nên lạm dụng rượu trầm.
Dùng để chế tạo nước hoa
Ngoài những ứng dụng phổ biến trên, trầm hương còn coi là thành phần quan trọng trong việc chế tạo nước hoa.
Với mùi thơm đặc biệt, dịu nhẹ, tinh dầu trầm hương giúp nước hoa giữ mùi lâu hơn khi sử dụng. Và tạo nhiều tầng nước hoa trên các sản phẩm này.
Giải độc, giảm stress
Là một trong những nơi nổi tiếng về trà đạo, nhưng trà trầm hương vẫn là một sản phẩm mới tại Việt Nam.
Trà trầm hương thường có hai loại: một loại được làm từ lá cây Dó bầu. Nhưng mùi hương không quá đặc biệt và chất riêng của trầm trong đó không được thể hiện.
Loại khác được tạo nên từ dăm vụn trầm xay nhuyễn kết hợp với trà ô long thượng hạng. Trà trầm loại này có hương khá đặc trưng và mùi vị rất đậm. Chính vì thế nên rất thích hợp để làm quà tặng, biếu khách hàng hay người thân vào những dịp quan trọng.
Tác dụng làm tiểu cảnh
Những tay chơi trầm chính hiệu không thể bỏ qua. Những mẫu tiểu cảnh từ trầm hương vừa đắt, vừa đẹp, vừa lạ mắt. Tiểu cảnh trầm sẽ được điêu khắc tỉ mỉ, đúc từ khối trầm hàng chục tuổi.
Giảm tác hại của thuốc lá
Một công dụng khác độc đáo từ trầm hương đó là làm tăm trầm hương thay cho thuốc lá độc hại. Trầm hương hút thuốc sẽ có mùi hương đặc trưng của trầm. Không gây độc hại như khói thuốc lá mà còn những ảnh hưởng tích cực đến sức khỏe người sử dụng.
Tăm trầm được cắt từ khối trầm thành nhiều sợi nhỏ. Những người muốn cai thuốc có thể chuyển sang dùng tăm trầm hương để thay thế.
Như vậy qua bài viết này chắc hẳn các bạn đã có được những kiến thức cơ bản để hiểu về trầm hương. Bài viết này là một chủ đề khái quát trọng tâm chủ yếu. Để cho những người chưa biết gì về trầm hương đọc và từng bước hiểu rõ trầm hương là gì, bản chất cũng như giá trị của trầm hương. Mong mọi người sẽ tiếp tục theo dõi và ủng hộ Tinh hoa Bắc bộ để có nhiều kiến thức bổ ích hơn nhé!