Bùi Xuân Phái chính là một cái tên kinh điển trong nền mỹ thuật nước ta. Ông đã có những đóng góp to lớn cho lĩnh vực hội họa với các tác phẩm tồn tại mãi với thời gian. Vậy Bùi Xuân Phái là ai? Ông có những bức tranh nổi tiếng nào? Trong bài viết dưới đây, chúng tôi xin giới thiệu đến bạn đọc thông tin thú vị về cuộc đời của vị họa sĩ Bùi Xuân Phái.
Bùi Xuân Phái là ai?
Bùi Xuân Phái là một họa sĩ nổi bật hàng đầu trong nền mỹ thuật Việt Nam. Ông sinh ngày 01/09/1920 và mất vào ngày 24/06/1988. Quê gốc của họa sĩ là ở làng Kim Hoàng, xã Vân Canh, huyện Hoài Đức thuộc Hà Tây cũ, nay thuộc Hà Nội.
Sinh thời, ông là một người có niềm tin yêu quê hương đất nước, là cha đẻ của các tác phẩm để đời về phố cổ Hà Nội. Các tác phẩm của họa sĩ Bùi Xuân Phái thường gợi ra nỗi nhớ một Hà Nội đặc biệt, về phố Cổ và những nét cổ kính từ con người cho đến cảnh vật xung quanh. Chính vì vậy, khi nhắc đến ông, người ta còn thường sử dụng cụm từ thân thương “Phố Phái”. Bên cạnh đó, ông còn nổi tiếng với những bức tranh về các chủ đề chân dung, khỏa thân, sân khấu với nét đẹp sâu sắc.
Cuộc đời cố họa sĩ Bùi Xuân Phái
Họa sĩ Bùi Xuân Phái sinh ra trong một làng nghề nổi tiếng với các sản phẩm tranh khắc gỗ dân gian Kim Hoàng. Gia đình ông thuộc tầng lớp tiểu tư sản trung lưu, chuyên kinh doanh tranh nhỏ, lẻ.
Ban đầu, gia đình hướng ông theo con đường y học. Nhưng vì đam mê mãnh liệt với hội họa nên năm 1941 ông đã quyết tâm theo học ngành hội họa của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Sau đó, ông đã tham gia kháng chiến chống Pháp và tham dự triển lãm tranh ở nhiều nơi. Đến năm 1952, họa sĩ trở về Hà Nội và sống tại căn nhà số 87 phố Thuốc Bắc cho đến lúc mất.
Từ những năm 1956 – 1957, họa sĩ Bùi Xuân Phái tham gia giảng dạy tại Trường Mỹ thuật Hà Nội cho tới khi phong trào Nhân văn Giai phẩm bùng nổ. Thời điểm đấy, ông phải song song học tập và lao động tại xưởng mộc ở Nam Định và buộc phải dừng giảng dạy ở trường Mỹ thuật.
Sự nghiệp hội họa của Bùi Xuân Phái
Trong suốt quá trình sự nghiệp hội họa của mình, Bùi Xuân Phái đã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm độc đáo và có giá trị. “Tiếng thơm” của ông vẫn còn lưu truyền cho đến ngày nay.
Nhắc đến tác phẩm của ông, người ta nghĩ ngay đến bộ tranh Phố cổ Hà Nội với chất liệu sơn dầu. Bằng tài năng của mình, ông đã thổi hồn vào những bức tranh mang đậm nét cổ kính mà rất hiện thực về Phố cổ Thủ đô tại thập niên 50, 60, 70 của thế kỷ 20. Những bức tranh phố cổ của Bùi Xuân Phái khiến cho người xem không chỉ cảm được nét đẹp cổ xưa của Hà Thành với hoài cảm sâu lắng thấm đẫm vị thời gian, mà còn thấy một chút tiếc nuối và bâng khuâng khó tả về từng con đường, mái nhà cổ hào hùng một thời được tái hiện rõ nét.
Ngoài ra, họa sĩ cũng thể hiện tài năng nổi bật của mình qua nhiều chất liệu khác như giấy, gỗ, vải, giấy báo với đề tài đa dạng: nông thôn, chèo, chân dung, tĩnh vật,…Tranh của ông luôn ẩn chứa thứ gọi là tính cách nhân bản pha với một chút hài hước, tự do nhưng thấm đượm sự bi ai và khốn khổ của tầng lớp lao động.
Nhìn chung khi nhắc đến sự nghiệp của cố họa sĩ Bùi Xuân Phái, người ta có thể gói gọn bằng hai từ “bình yên”. Bởi lẽ, nó không xuất hiện quá nhiều sóng gió và gian truân mà thật sự nhẹ nhàng và bình dị với thời gian.
Tư duy nghệ thuật của họa sĩ Bùi Xuân Phái
Cùng thời với họa sĩ Bùi Xuân Phái – thế hệ cuối của trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, cũng phải kể đến những cái tên danh họa nổi tiếng khác như Nguyễn Sáng, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên,… Họ chính là những người có ảnh hưởng lớn đến tư duy nghệ thuật cũng như sự phát triển của nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Vào năm 1984, cũng chính là 4 năm trước khi qua đời, danh họa Bùi Xuân Phái đã mở cuộc triển lãm cá nhân duy nhất trong cuộc đời. Nó được giới chuyên gia nhận xét là triển lãm thành công nhất tính đến thời điểm hiện tại. Bởi lẽ, khi tham gia phong trào Nhân văn Giai phẩm thì nhiều hoạt động của ông đã bị hạn chế tối đa và chỉ thực hiện được các bức vẽ mang tính hài hước, minh họa cho các báo với bút hiệu như PiHa, ViVu, Ly.
Một số tác phẩm nổi bật nhất của cố họa sĩ Bùi Xuân Phái là:
- Phố cổ Hà Nội (năm 1972)
- Hà Nội kháng chiến (năm 1966)
- Hóa trang sân khấu chèo (năm 1968)
- Xe bò trong phố cổ (năm 1972)
- Sân khấu chèo (năm 1968)
- Vợ chồng chèo (năm 1967)
- Phố vắng (năm 1981)
- Trước giờ biểu diễn (năm 1984)
- Ngõ Phất Lộc
Họa sĩ Bùi Xuân Phái quan niệm rằng, vẽ không phải là sao chép hay phải đo lường cho chính xác. Thay vào đó, một người họa sĩ phải biết kết hợp giữa trí tuệ và cảm xúc để có thể phân tích hình ảnh thực tế. Từ đó, thông qua trí óc tưởng tượng của bản thân để chuyển đổi sang phần hội họa. Nếu quá đặt nặng về vấn đề ghi chép thì bức tranh mất đi tính chất hội họa. Và yếu tố này cũng chỉ phù hợp và thuộc về lĩnh vực nhiếp ảnh mà thôi.
Cái cốt lõi của người họa sĩ chính là tạo nên sự khác biệt đó nhờ óc sáng tạo về cái đẹp trong bức tranh. Chính vì vậy, người xem khi chiêm ngưỡng tranh “Phố Phái” sẽ cảm nhận dư vị quen mà lại lạ. Quen vì nó khiến ta hình dung một cách nhanh chóng cảnh con phố thực. Còn lạ vì cái thực ấy nó được thể hiện qua góc nhìn lăng kính “Phái”. Một thứ tình cảm đặc trưng và sâu đậm theo phong cách tường thuật kết hợp với vẻ đẹp đời sống con người Việt Nam thời xưa.
Thành tựu trong sự nghiệp của họa sĩ Bùi Xuân Phái
Giải thưởng
Bằng những cống hiến hết mình cho nền nghệ thuật nước nhà, danh họa Bùi Xuân Phái đã nhận được nhiều giải thưởng trong và ngoài nước. Tiêu biểu chính là:
- Giải thưởng Hồ Chí Minh trong lĩnh vực Văn học – Nghệ thuật, năm 1996.
- Giải thưởng về triển lãm Mỹ thuật cá nhân toàn quốc, năm 1946 và 1980.
- Giải thưởng Leipzig, tại Đức.
- Giải thưởng Mỹ thuật Thủ đô Hà Nội, năm 1969, 1981, 1983 và năm 1984.
Tặng thưởng
Họa sĩ Bùi Xuân Phái được trao tặng Huy chương Vì sự nghiệp Mỹ thuật Việt Nam vào năm 1997.
Vinh danh
Tên của ông được lấy làm tên gọi của một con phố ở khu đô thị mới Mỹ Đình, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội. Đồng thời, tại phường Nam Lý của thành phố Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình và quận Hải Châu, tỉnh Đà Nẵng cũng có con đường mang tên ông.
Vào ngày 01/09/2019, đúng ngày sinh nhật lần thứ 99 Bùi Xuân Phái thì trên trang tìm kiếm lớn nhất của thế giới – Google Doodle đã vinh danh vị họa sĩ có sức ảnh hưởng này. Ông cũng chính là nhân vật thứ hai, sau cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn được vinh danh. Sự kiện này cũng đã nhắc nhở tới dân tộc Việt Nam nói chung cũng như những người yêu Hà Nội nói riêng nhớ đến những công lao to lớn với các bức tranh kinh điển nổi danh khắp thế giới của danh họa.
Như vậy, bài viết của Tinh Hoa Bắc Bộ đã gửi tới bạn đọc những giải đáp cần thiết về câu hỏi “Bùi Xuân Phái là ai?” được nhiều người quan tâm. Hy vọng, thông qua những thông tin trên đã giúp bạn hiểu rõ hơn về cố danh họa nổi tiếng của nước nhà với cuộc đời cũng như sự nghiệp của ông. Để biết thêm nhiều hơn về các nhân vật nổi tiếng tại Việt Nam và trên thế giới. Hãy truy cập trang web của Tinh Hoa Bắc Bộ thường xuyên để cập nhật nhé!